Obsesif Kompulsif Bozukluk Nedir?

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), bireyin istemsiz ve tekrar eden takıntılı düşünceler (obsesyonlar) ile bu düşünceleri hafifletmek için yaptığı ritüelistik davranışlar (kompulsiyonlar) ile karakterize edilen bir anksiyete bozukluğudur. OKB, bireyin günlük yaşamını ciddi şekilde etkileyebilir ve tedavi edilmediğinde yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir.

Obsesif Kompulsif Bozukluk Belirtileri

OKB’nin belirtileri genellikle iki temel kategoriye ayrılır: obsesyonlar ve kompulsiyonlar.

Obsesyonlar (Takıntılı Düşünceler)

Obsesyonlar, bireyin istemeden aklına gelen ve kaygıya neden olan tekrar eden düşünceler, dürtüler veya imgeler olarak tanımlanır. En yaygın obsesyon türleri şunlardır:

• Temizlik ve mikrop korkusu: Sürekli olarak kir, mikrop veya hastalık bulaşacağından endişelenme.
• Düzen ve simetri takıntısı: Eşyaların belirli bir düzende olması gerektiğine inanma.
• Zarar verme korkusu: Kendine veya başkalarına zarar vermekten aşırı derecede korkma.
• Dini veya ahlaki obsesyonlar: Günah işlediğini veya kötü bir şey yapacağını düşünme.
• Cinsel obsesyonlar: Uygunsuz veya rahatsız edici cinsel düşünceler.

Kompulsiyonlar (Zorlayıcı Davranışlar)

Kompulsiyonlar, obsesyonlardan kaynaklanan kaygıyı azaltmak için bireyin sürekli olarak yaptığı tekrarlayan hareketler veya zihinsel eylemlerdir. Yaygın kompulsiyon örnekleri şunlardır:

• Aşırı temizlik ve el yıkama: Mikroplardan korunmak için defalarca elleri yıkama veya duş alma.
• Düzenleme ve sıralama: Eşyaları belirli bir düzende tutmak ve sürekli olarak kontrol etmek.
• Kontrol etme davranışları: Kapıyı kilitleyip kilitlemediğini, ocağı kapatıp kapatmadığını tekrar tekrar kontrol etme.
• Sayı sayma veya belirli kelimeleri tekrar etme: Belirli bir sayıyı tamamlamadan rahat edememe.

Obsesif Kompulsif Bozukluk Nedenleri

OKB’nin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, birçok faktörün bir araya gelmesi sonucu geliştiği düşünülmektedir:

• Aile geçmişinde OKB bulunan bireylerde bu rahatsızlığın ortaya çıkma riski daha fazladır.
• Serotonin gibi beyin kimyasallarındaki dengesizlikler OKB ile ilişkilendirilmiştir.
• Travmatik olaylar, stresli yaşam koşulları ve çocuklukta yaşanan korkutucu deneyimler OKB gelişiminde etkili olabilir.

Obsesif Kompulsif Bozukluk Tanısı Nasıl Konur?

OKB tanısı koymak için psikiyatristler, bireyin belirtilerini değerlendirir ve obsesyon ile kompulsiyonların günlük yaşam üzerindeki etkisini inceler. Genellikle aşağıdaki kriterler göz önünde bulundurulur:

• Takıntılı düşünceler ve tekrarlayan davranışlar en az bir saat boyunca günlük yaşamı etkiliyorsa,
• Kişi bu düşünceleri ve davranışları mantıksız bulmasına rağmen durduramıyorsa,
• Obsesyonlar ve kompulsiyonlar kişinin iş, sosyal yaşam ve ilişkilerinde sorun yaratıyorsa, OKB tanısı konulabilir.

Obsesif Kompulsif Bozukluk Tedavi Yöntemleri

OKB tedavisinde genellikle bilişsel davranışçı terapi (BDT) ve ilaç tedavisi birlikte kullanılır.

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)

Bilişsel davranışçı terapi, OKB’nin en etkili tedavi yöntemlerinden biridir. Bu terapi türü, bireyin obsesyonlarına maruz kalmasını sağlarken, kompulsiyonlarını yapmasını engelleyerek kaygıyı yönetmeyi öğretir. Maruz Bırakma ve Tepki Önleme (ERP) Terapisi, kişinin obsesyonları ile yüzleşmesini ve kompulsiyonlarını yapmamayı öğrenmesini amaçlar. Bilişsel Yeniden Yapılandırma, bireyin mantıksız düşüncelerini fark etmesine ve bunları değiştirmesine yardımcı olur.

EMDR Tedavisi

EMDR terapisi, başlangıçta Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) tedavisi için geliştirilmiş bir yöntemdir. Ancak, son yıllarda OKB gibi diğer anksiyete bozukluklarının tedavisinde de kullanılmaktadır. OKB'li bireylerin bazı obsesyon ve kompulsiyonlarının kökeninde geçmiş travmalar veya olumsuz yaşam deneyimleri olabilir. EMDR, bu tür olaylarla ilgili duyarsızlaşmayı sağlayarak OKB semptomlarını hafifletebilir. Obsesyonları tetikleyen travmatik anıların işlenmesine yardımcı olabilir. OKB hastalarında sıkça görülen yüksek kaygı seviyelerini düşürebilir. Zorlayıcı düşünce kalıplarını değiştirmeye yardımcı olabilir. Travmaya bağlı kompulsiyonların sıklığını ve şiddetini hafifletebilir.

İlaç Tedavisi

OKB tedavisinde genellikle serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar) kullanılır. İlaç tedavisi, genellikle terapi ile birlikte uygulanarak daha etkili sonuçlar elde edilmesini sağlar.

Alternatif ve Destekleyici Tedaviler

Meditasyon ve mindfulness, stresi azaltarak OKB semptomlarını hafifletebilir. Egzersiz düzenli fiziksel aktivite, kaygıyı azaltmada etkili olabilir. Omega-3, magnezyum ve B vitamini açısından zengin besinler beyin sağlığına olumlu katkıda bulunabilir.