Psikolojik travma, insanların yaşadıkları olumsuz olaylar ve bunların etkileriyle baş edemediklerini fark ettikleri kendilerinin ve sevdiklerinin güvenlikte olmadığını hissettikleri yoğun üzüntü, stres, dehşet ve korku duygularının derinlemesine yaşandığı bir süreç olabilir. Bu tür travmalar, kişilerin yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir ve günlük yaşamlarını bozabilir. Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) gibi durumlar da bu süreçte ortaya çıkabilir, bu da kişinin sürekli olarak yaşadığı olayı tekrar yaşaması veya tetiklenmesi anlamına gelir. Ayrıca, travmanın etkileri zamanla azalmak yerine artabilir ve kişiyi uzun süreli duygusal ve psikolojik sorunlarla baş başa bırakabilir.
Ağır Psikolojik Travmalar Nelerdir?
Birçok insan hayatı boyunca defalarca kez üzüntü, stres ve kaygı dolu olaylar yaşar. Ancak, bunların yalnızca çok azı gerçekten travmadır. Ağır psikolojik travma genellikle herkes için ağır ve yaşamı tehdit eden olaylardan kaynaklanır. Örneğin, ciddi kazalar veya doğal felaketler bu tür travmalar arasında sayılabilir. Kişinin başa çıkma kapasitesinin çok üzerinde bir yoğunluk ve şiddette gerçekleşen, sınırlarını zorlayan ve korku ile çaresizlik hissettiren durumlar ruhsal travma olarak kabul edilir. Bu tür durumlar, kişinin normal deneyim sınırlarının dışındadır. Her bireyin belirli bir travmatik olayla başa çıkma kapasitesi farklı olabilir ve bazı olaylar belirli bir kişi için özellikle travmatik olabilir. Travmanın etkileri, kişiden kişiye büyük ölçüde değişebilir. Bu nedenle, bir olayın şiddeti ile kişinin verdiği tepkinin yoğunluğu her zaman birbirine denk olmayabilir. Ruhsal travma, genellikle bireyin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkiler.
- Savaş, patlama
- Terör Olayları
- Kazalar
- Afetler (deprem, sel, yangın)
- Saldırı, tecavüz, işkence
- Çocukluk çağında yaşanan taciz
- Aile içi şiddet görmek
Ağır Psikolojik Travma Belirtileri
Ağır psikolojik travma belirtileri duygusal ve fiziksel belirtiler olarak iki başlık altında incelenebilir. Belirtiler şu şekilde sıralanabilir:
Duygusal Belirtiler:
- Öfke
- Korku
- Hızlı ruh hali dalgalanmaları
- Yüksek endişe
- Kendini suçlama
- Utanma
- Umutsuzluk
- Kendini izole etme arzusu
- Güvende hissetmeme
- Günlük yaşamdan uzaklaşma
- Sürekli tetikte olma
Fiziksel Belirtiler:
- Kas sıkışması
- Konsantre olamama
- Kalp atışında hızlanma
- Kabus görmek
- Uykuda zorluk
- Vücut ağrıları
Travmanın Yarattığı Ruhsal Sorunlar Nelerdir?
Travmanın türüne bağlı olarak, ona eşlik eden psikolojik sorunlar değişiklik gösterebilir. Öncelikle, travmanın fiziksel mi yoksa psikolojik mi olduğunu belirlemek önemlidir. Bu psikolojik sorunlar, travmanın bir parçası veya onu hatırlatan unsurlar olabilir. Zihinsel problemleri tedavi etmenin ilk ve en önemli adımı, onları yakından tanımaktır. Genel olarak, travmayla birlikte ortaya çıkan başlıca zihinsel problemler ve ruhsal sorunlar şu şekilde sıralanabilir:
- Depresyon
- Anksiyete bozukluğu
- Aşırı stres
- Obsesyonlar
- Yeme bozuklukları
Ağır Psikolojik Travmalar Nasıl Tedavi Edilir?
Ağır psikolojik travmalar psikoterapi ile etkili bir şekilde tedavi edilebilir. Bu tedavinin amacı, kişilerin günlük yaşamlarıyla yeniden başa çıkabilmelerini sağlamak ve travmatik olayla ilgili yoğun duygu ve düşüncelerin bastırılması sonucu herhangi bir kısıtlamaya maruz kalmadan, travmatik deneyimi geçmişteki hayat hikayelerinin bir parçası olarak kabul etmelerine yardımcı olmaktır.
Ağır psikolojik travmaların tedavisinde özellikle travma odaklı bilişsel-davranışçı terapi ve EMDR (Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme) yöntemlerinin etkili olduğu belirlenmiştir. Bu iki yaklaşım, ağır psikolojik travma yaşayan bireylerin özel ihtiyaçlarına yöneliktir. Her iki tedavi yöntemi de, TSSB tanısı konmuş veya bu bozukluğun önemli belirtilerini (örneğin, kaçınma davranışı) gösteren kişiler için uygulanabilir.
Psikoterapi ile amaçlanan, kişilerin travmatik deneyimleri geçmişte bırakıp, mevcut hayatlarına adapte olmalarını sağlamaktır. Bu süreçte, travma odaklı terapiler ve EMDR, bireylerin iyileşme sürecine önemli katkılarda bulunur.
